Nederland is nog steeds een rijk en welvarend land. De financiële crisis heeft niettemin forse kwetsbaarheden blootgelegd; in Europa, in de financiële sector en in de Nederlandse economie. In eigen land ging jarenlange hoge economische groei gepaard met een opbouw van schulden door burgers en banken. 'Mede daardoor staan burgers, bedrijven en banken nu voor de noodzaak hun balans te versterken', aldus minister Dijsselbloem bij de aanbieding van de Miljoenennota in de Tweede Kamer. 'Dit type balanscrisis leidt tot een trager economisch herstel dan verwacht'. Met een omvangrijk pakket aan hervormingen op terreinen als zorg, woningmarkt en pensioenen werkt het kabinet toe naar duurzame economische groei.
In korte tijd is de staatsschuld flink opgelopen. Sinds het begin van de crisis is de schuld van Nederland toegenomen circa 150 miljard euro als direct gevolg van opeenvolgende begrotingstekorten. Ingrijpen is noodzakelijk om te voorkomen dat een grote rekening voor toekomstige generaties wordt achtergelaten.
Tegen die achtergrond presenteert het kabinet Rutte-Asscher in de Miljoenennota 2014 een pakket maatregelen met een totale omvang van structureel 6 miljard euro aan besparingen. Deze richten zich in eerste instantie op de zorg, de sociale zekerheid en de collectieve sector. Zo wordt de trend van almaar stijgende zorguitgaven verder omgebogen. Met het oog op doelmatigheid en transparantie wordt in de sociale zekerheid gefaseerd een huishoudentoeslag ingevoerd waarin bestaande toeslagen worden samengevoegd. In de collectieve sector worden de uitgaven voor salarissen beperkt door werk boven inkomen te stellen. Samen met een aantal belasting- en premiemaatregelen zoals het niet-indexeren van belastingschijven en verlenging van de crisisheffing wordt de overheidsbegroting weer meer in lijn gebracht met de nieuwe economische realiteit.
Uitvoering van de besparingsmaatregelen leidt ertoe dat het verwachte begrotingstekort teruggebracht wordt tot 3,3 procent van het bruto binnenlands product in 2014 (613 miljard euro). Zonder ingrijpen zou het tekort oplopen tot 3,9 procent. De overheidsschuld bedraagt volgend jaar 466 miljard euro, wat een rentelast oplevert van 11 miljard euro. De economie groeit volgend jaar naar verwachting met 0,5 procent.
Bij de samenstelling van de maatregelen kiest het kabinet ervoor de gevolgen voor werkgelegenheid en ondernemerschap zoveel mogelijk te beperken en is het onderwijs ontzien. Daarnaast wil het kabinet bestaande vermogens beter benutten om schulden te verminderen en investeringen mogelijk te maken. Om die reden is er een tijdelijke verruiming van de vrijstelling van schenkbelasting en wordt het voor bestaande stamrechten mogelijk gemaakt om de volledige aanspraak fiscaal vriendelijk in een keer op te nemen.
Het kabinet neemt daarnaast verscheidene maatregelen om de kredietverlening aan (innoverende) bedrijven te ondersteunen en het heeft – na afspraken met werkgevers-, werknemers- en milieuorganisaties - een ambitieus energiebesparingsprogramma. Zo komt er een revolverend fonds voor het verstrekken van leningen ten behoeve van energiebesparing. Ook wordt samen met pensioenfondsen, banken en verzekeraars de Nederlandse Investeringsinstelling opgericht om (lange termijn)investeringen te stimuleren.
Het op orde brengen van balansen kost tijd en gaat niet zonder slag of stoot. Makkelijke of snelle oplossingen zijn er niet. Bij het werken aan herstel wordt van iedereen een forse inspanning gevraagd. Het kabinet heeft daarbij steeds extra aandacht voor de gevolgen voor de koopkracht. De Miljoenennota bevat daarom een aantal gerichte maatregelen voor een evenwichtige inkomensverdeling, zoals een eenmalige uitkering voor sociale minima.
