De Belastingdienst doet op verzoek van minister Asscher en staatssecretaris Weekers een uitgebreid onderzoek naar schijnzelfstandigheid onder deze groep zelfstandigen. Daar is op zich niets mis mee. Maar de Belastingdienst is verstrikt geraakt in zijn eigen controle. Ik heb het nog niet eens over de wijze waarop deze controle wordt uitgevoerd (intimiderend en onsamenhangend). Alleen al de tijdsduur van het traject voor het verkrijgen van een VAR is ontoelaatbaar: tussen de drie en de zes maanden. In een begeleidende brief werd al aangegeven dat de wettelijke beslistermijn van acht weken naar verwachting zal worden overschreden. De zelfstandige zorgverleners zijn van deze bureaucratie de dupe.
Het belang van deze groep zelfstandigen in de thuiszorg (hun aantal ligt ver boven de 10.000) is al jaren evident. Reguliere thuiszorginstellingen maken dankbaar gebruik van deze flexibele arbeidskrachten. Ook is hun inzet in de terminale zorg onmisbaar, omdat hier vaak 24 uurszorg gewenst is en zij als zelfstandigen niet zijn gebonden aan de arbeidstijdenwet. Zo kan worden voorkomen dat er per dag drie verschillende zorgverleners over de vloer komen.
Verder vervullen ze een belangrijke rol voor mensen die zelf hun zorg regelen, veelal met een persoonsgebonden budget (pgb). Dit zijn vaak mensen die zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. Dat is precies waar we, volgens staatssecretaris Van Rijn, naartoe willen en moeten.
Zelfredzaam
Ik geef een voorbeeld van een situatie waarin de zzp-thuiszorg een uitkomst is. Mevrouw Leon (om privacyredenen is de naam gefingeerd) brak in 2011 haar heup en moest drie maanden revalideren in het verpleeghuis. Ze vond het vreselijk, maar met hulp van thuisverpleging door zelfstandige zorgverleners kon ze weer naar huis. Haar zelfredzaamheid was verleden tijd. Ze had beschadigde zenuwbanen en darmen, met onvoorspelbare diarree-aanvallen als gevolg, en heeft een heupprothese. Haar galblaas is verwijderd en ze heeft twaalf uur per dag een infuus vanwege intraveneuze voeding dat ze niet zelf kan bedienen.
In haar situatie is de reguliere thuiszorg geen alternatief, omdat die thuiszorgers er niet zijn op de momenten dat zij hen nodig heeft, bijvoorbeeld bij een plotselinge diarree-aanval. Haar enige dochter heeft een drukke baan en de kleinkinderen studeren, en hebben dus ook te weinig tijd voor sociale activiteiten. Ze is blij dat ze zorg krijgt van zelfstandige zorgverleners. Ik laat haar zelf aan het woord. „Sinds 2011 ben ik al niet meer zelfredzaam en dat is steeds erger geworden. In mijn laatste levensfase heb ik gelukkig dag en nacht een verpleegkundige in huis. Zij blijft drie of vier dagen. Dan komt er weer een ander. Dat geeft veel rust en zekerheid. Zo kan ik tot het einde thuis blijven wonen. Dat moet toch van staatssecretaris van Rijn? Naar een verpleeghuis wil ik ook helemaal niet.”
Windmolens
Zonder deze verpleegkundigen voelt mevrouw Leon zich dus hulpeloos. Maar een deel van hulpbehoevende ouderen zoals mevrouw Leon wordt nu de dupe van doorgeslagen controledrift van de Belastingdienst. De oplossing ligt voor de hand. Geef iedere zelfstandige zorgverlener per 1 januari een VAR, zodat zij hun belangrijke werk kunnen voortzetten, en ga vervolgens in 2014 het hele jaar controles achteraf uitvoeren.
De verantwoordelijkheid rond deze kwestie ligt bij minister Asscher en staatssecretaris Weekers. Via politieke partijen is er al een maand politieke druk op hen uitgeoefend, maar nog zonder resultaat. Blijkbaar voelen ze zich als een donquichot geroepen om te vechten tegen windmolens.
