Die conclusies trekt de Rechtspraak naar aanleiding van het Rapport visitatie gerechten 2014. Dit rapport is door de voorzitter van de Visitatiecommissie Job Cohen deze week aangeboden aan Frits Bakker, de formele opdrachtgever voor de visitatie en voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, en Reinier van Zutphen, waarnemend voorzitter van de Presidentenvergadering.
Zware wissel
De commissie constateert dat de samenleving “kan rekenen op de buitengewoon loyale en kundige medewerkers van de Rechtspraak” en dat “de kwaliteit van het dagelijkse werk in de afgelopen jaren gewaarborgd is gebleven”. Tegelijkertijd constateert de commissie dat door de vele veranderingen een zware wissel op de organisatie is getrokken. Hierdoor zijn aspecten van kwaliteit (zoals tijd en ruimte voor reflectie, studie, jurisprudentiebesprekingen, intervisie en feedback) onderbelicht geraakt. Terwijl die wel nodig zijn om tot inhoudelijke juiste, goed onderbouwde uitspraken te komen. De rek is uit de organisatie, concludeert de Rechtspraak naar aanleiding van het rapport. Vooral bij straf-, bewind- en familiezaken merken rechters dat ze eigenlijk te weinig tijd hebben om een zaak te behandelen. Terwijl ze beslissingen moeten nemen die diep ingrijpen in het leven van mensen. Rechtszaken worden steeds ingewikkelder.
Geen middelen
De Visitatiecommissie doet een aantal aanbevelingen. De Rechtspraak moet meer stap voor stap moderniseren. Verder is niet altijd duidelijk wat onder kwalitatief goede rechtspraak wordt verstaan. Al eerder is geconcludeerd dat er onder rechters wel een vorm van basisovereenstemming is over kwaliteit, maar dat die grotendeels impliciet en onuitgesproken is. Kwaliteitsstandaarden moeten tot een meer gedeelde en expliciete definitie van goede rechtspraak leiden.
De presidenten en de Raad voor de rechtspraak onderschrijven de conclusies. Reinier van Zutphen wijst erop dat de Rechtspraak bezig is met een ingrijpende modernisering. Omdat de wachttijden voor een rechtszaak te lang zijn, worden de procedures aangepast. Mensen krijgen ook de mogelijkheid via internet een rechtszaak te beginnen. Ondertussen gaat het rechtspreken gewoon door. “Het is aan de inzet en betrokkenheid van rechters en gerechtsambtenaren te danken dat de kwaliteit tot nu toe overeind blijft. Er blijkt nu dat, doordat er zoveel op ons bord ligt, kwaliteitszorg niet de aandacht heeft gekregen die nodig is.”
Grens bereikt
De komende tijd onderzoekt de Rechtspraak welke maatregelen nog meer mogelijk zijn om deze ontwikkeling te keren. “Daarbij kijken we allereerst wat we zelf kunnen doen,” zegt Frits Bakker. “We moeten doorwerken aan de vereenvoudiging van de procedures en het voeren van rechtszaken via internet. Daarmee komen we tegemoet aan de vraag uit de samenleving. Maar rechterswerk vraagt om een goede balans tussen kwaliteit, productiviteit en snelheid. Steeds meer wordt duidelijk dat die balans verstoord is door alles wat er naast het gewone werk nog op de mensen afkomt. Daarmee is een grens bereikt.”
Bakker: “Rechters kunnen geen concessies doen die ertoe leiden dat ze zaken niet zorgvuldig kunnen behandelen. Het gevolg is dat de wachttijden weer zullen oplopen en er meer rechtszaken op de plank blijven liggen. Dat kunnen we alleen voorkomen als de politiek de behandeling van rechtszaken volgens de afspraken volledig wil financieren en ook in de modernisering wil investeren.”
Over de visitatie
De Rechtspraak laat elke vier jaar onderzoek doen naar de kwaliteitszorg in de rechterlijke organisatie door een visitatiecommissie. Daarmee wordt enerzijds verantwoording afgelegd, anderzijds levert het onderzoek bouwstenen op voor de verbetering van het werk en de organisatie. De visitatie werd uitgevoerd door deskundigen van binnen en buiten de organisatie. Job Cohen, onder meer oud-burgemeester van Amsterdam en voormalig PvdA-leider, was voorzitter van de visitatiecommissie 2014.
