Donderdag verscheen het rapport van de Algemene Rekenkamer, dat is opgesteld op verzoek van de Tweede Kamer. Nederlandse fiscale regels zijn aantrekkelijk voor grote multinationals, maar Nederland loopt daarmee niet uit de pas met andere landen als het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Luxemburg. Dat is de belangrijkste conclusie van de Algemene Rekenkamer. Grote multinationals zoeken overal in de wereld naar manieren om hun belastingdruk te verlagen. Nederland is aantrekkelijk omdat het winsten uit het buitenland niet nogmaals belast en en geen bronbelasting heft over rente en royalty's. Die belastingontwijking is niet illegaal, maar kan wel gevolgen hebben voor de overheidsfinanciën in landen en voor de belastingdruk van het midden- en kleinbedrijf, dat niet de mogelijkheden heeft om de hele wereld over te zwerven met de bedrijfswinsten.
Nederland doet volop mee met het aantrekken van grote bedrijven en maakt van tevoren ook afspraken (tax rulings) over de belastingafdracht. Uit gegevens van de Belastingdienst blijkt dat multinationals daardoor in Nederland geen 15 procent dividendbelasting betalen, maar minder dan 1 procent. Dat heeft geleid tot miljardenstromen aan dividenden, rentes en royalty's die via bedrijven door ons land stromen. De Rekenkamer waarschuwt dat landen internationaal met elkaar concurreren op de belastingtarieven voor bedrijven en dat dat leidt tot een steeds lagere winstbelasting voor de grote bedrijven. Niet alleen het mkb in westerse landen, maar ook ontwikkelingslanden lijden daaronder.
Dergelijke onbedoelde effecten van belastingontwijking kunnen alleen in internationaal verband worden tegengegaan. De Rekenkamer beveelt dan ook aan om daar in het verband van internationale organisaties als de OESO, de G20, de EU of de VN maatregelen tegen te nemen en transparant te zijn. Die transparantie zou ook het Nederlands kabinet in acht moeten nemen. Volgens de Rekenkamer zou de staatssecretaris van Financiën de Tweede Kamer elk jaar een overzicht moeten sturen van het gebruik van het Nederlandse vestigingsklimaat voor grote bedrijven en de geldstromen die daarmee gemoeid zijn.
Wiebes verheugd
Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën is verheugd met de conclusie in een Rekenkamerrapport dat het Nederlandse fiscale vestigingsklimaat aantrekkelijk is voor het internationale bedrijfsleven. ,,Daarbij is belangrijk dat is geconstateerd dat we niet uit de pas lopen met het fiscale vestigingsklimaat van andere Europese landen'', aldus Wiebes. Het kabinet is voortdurend bezig met het versterken van het vestigingsklimaat voor buitenlandse bedrijven, aldus Wiebes. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan het tegengaan van belastingontwijking. ,,Nederland is daarom in internationaal verband bezig met het aanpassen van verdragen met diverse landen, waarbij de nadruk ligt op de antimisbruikbepalingen.''
Verdeelde Tweede Kamer
De Tweede Kamer reageert verdeeld. De Rekenkamer stelt dat Nederland aantrekkelijke fiscale regels heeft voor multinationals, maar daarmee niet uit de pas loopt met andere Europese landen als het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Luxemburg. ,,Als je dat rijtje hoort, gaan toch alle alarmbellen rinkelen'', zegt GroenLinks-Kamerlid Jesse Klaver. Juridisch kloppen de belastingdeals die Nederland sluit met grote bedrijven, maar ,,of het deugt is een tweede''. Het systeem is volgens Klaver failliet.
VVD-Kamerlid Helma Neppérus is het daar niet mee eens. Wel pleit ook zij er voor om in internationaal verband samen te werken om ,,gekke dingen'' in het systeem te bestrijden. De Rekenkamer schrijft in dit verband over onbedoelde effecten: de belastingvoordelen voor multinationals pakken negatief uit voor ontwikkelingslanden en het midden- en kleinbedrijf.
Arnold Merkies (SP) zegt daarover: ,,De koffiezaak op de hoek heeft last van de grote internationale keten die wel belasting kan ontwijken en zij niet. Dan heb je gewoon oneerlijke concurrentie.'' Neppérus is het ook hier niet mee eens. Mkb'ers hebben ook fiscale voordelen als een zelfstandigenaftrek en een lager tarief winstbelasting. ,,En Albert Heijn is ook gewoon klein begonnen'', aldus Neppérus.
Wouter Koolmees (D66) noemt het ,,onwenselijk'' dat multinationals met hun hoofdkantoor over de wereld zwerven op zoek naar lagere belastingen.
Verschillende fracties pleiten net als de Rekenkamer voor een internationale aanpak van de ontwijking en meer openheid bij het kabinet. GroenLinks wil zo snel mogelijk een debat met Wiebes. Het CDA wil daarvoor eerst nog een hoorzitting organiseren, ook over de geheime belastingdeals die via Luxemburg lopen en woensdagavond werden onthuld. PvdA-Kamerlid Ed Groot is ,,verontrust en verbolgen over deze schadelijke praktijken''.
