Voor de ranglijst vraagt adviesbureau Mercer elk jaar duizenden expats in meer dan vierhonderd wereldsteden hoe zij het leven ervaren in de stad waar zij wonen en werken. Multinationals gebruiken de lijst om te bepalen in hoeverre ze de werknemers die in een buitenland worden gehuisvest, moeten compenseren. Afhankelijk van het feit of de medewerker kwaliteit van leven moet inleveren of er juist meer van krijgt.
Leefbaarheid vooral een gevoel
Amsterdam doet het goed in de internationale ranglijst. Onze hoofdstad is volgens expats een zeer leefbare plek. Maar hoe komt dat? Wetenschapper Jeroen Boelhouwer, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau, wijst erop dat kwaliteit van leven van veel verschillende factoren afhankelijk is. ''Gezondheid, veiligheid, cultuur, natuur, werk, huisvesting en mobiliteit zijn allemaal thema’s die bijdragen aan een gevoel van leefbaarheid." En, heel belangrijk, dat gevoel hoeft helemaal niet te stroken met de werkelijkheid. ''Mensen kunnen zich onveilig voelen terwijl de misdaadcijfers een heel ander beeld laten zien, of juist andersom. Leefbaarheid gaat over beleving, hoe mensen de kwaliteit van leven ervaren."
Hetty van der Pennen, adviseur bij De Nieuwe Draai, een platform voor onderzoek naar leefomgeving en leefbaarheid, kan dat beamen. ''Leefbaarheid is vooral een gevoel. In Almere bijvoorbeeld wordt heel erg gebouwd met het oog op leefbaarheid, maar toch ervaren veel mensen de stad niet zo."
Waarom Amsterdam?
Het voordeel van Amsterdam zit hem volgens Van der Pennen ook in de historie die de stad ademt. ''Oude gebouwen geven sfeer en hebben een ziel. Mensen vinden dat prettig." Wat ook meteen een verklaring zou kunnen zijn voor het feit dat Europese steden het traditioneel goed doen op de wereldranglijst. In de top-tien staan zeven historische steden in Europa.
Boelhouwer heeft daarvoor een andere verklaring. ''Welvaart, sociale zekerheid, een rechtsstaat, democratie en de afwezigheid van corruptie zijn ook belangrijke criteria waaraan je kwaliteit van leven afmeet. In dat licht is het dus niet geheel onlogisch dat Europese steden het goed doen. Oorlog en instabiliteit zijn desastreus voor de leefbaarheid. Niet voor niets bungelt Bagdad onderaan de lijst."
Is het volgens de deskundigen terecht dat Amsterdam internationaal zo hoog scoort op het gebied van leefbaarheid? ''Omdat het zo'n subjectief begrip is, moet je er bijna wel van uitgaan dat de lijst klopt", vindt Van der Pennen. ''Het is de mening van de ondervraagden. En leefbaarheid is voor een groot deel een mening. Als mensen Amsterdam als leefbaar ervaren, dan is dat zo." ''Amsterdam is gemoedelijk en knus en heeft toch veel voorzieningen. Ik kan me voorstellen dat mensen dat zien als leefbaar."
Boelhouwer: ''In het algemeen ervaren mensen een stad als prettig om wat je er kunt doen. Als er veel horeca en cultuur is, maar ook veel werkgelegenheid en goede mobiliteit. En ook voldoende groen is van belang."
Gastvrijheid
Van der Pennen: ''Gastvrijheid speelt ook vaak een rol in het gevoel van leefbaarheid van een stad. Voel je je welkom? Wij Nederlanders weten dat je bijvoorbeeld in de horeca in Amsterdam niet altijd even vriendelijk wordt ontvangen, maar buitenstaanders ervaren dat weer anders. Die waarderen de kleinschaligheid van de stad en het feit dat er toch heel veel te doen is en er altijd reuring is."
Dat de leefbaarheid door buitenstaanders anders kan worden ervaren dan door de inwoners is volgens Boelhouwer in Amsterdam goed te zien. ''De binnenstad wordt steeds drukker, vooral met toeristen. Voor Amsterdammers is het steeds minder aantrekkelijk om daar te zijn. Het dieptepunt was vorig jaar toen de politie op een dag de Kalverstraat moest afsluiten omdat het te vol was. De aantrekkingskracht heeft dus ook een keerzijde. Er is een omslagpunt."
De gemeente Amsterdam doet ook onderzoek naar hoe haar inwoners de leefbaarheid in de stad ervaren. Sinds 2010 stijgt de leefbaarheid in de hoofdstad volgens de Amsterdammers elk jaar een beetje. Bewoners van de Burgwallen-Nieuwe Zijde (stadsdeel Centrum) ervaren de minste leefbaarheid. Dat komt vooral door de hoge overlast. In stadsdeel Zuid wordt de leefbaarheid het beste beoordeeld.
Té liberaal
Dat het zo goed toeven is in onze hoofdstad, zit 'm volgens de onderzoekers van Mercer vooral in het hoge niveau van kennis in de gezondheidszorg, de lage criminaliteit en de goede bereikbaarheid van de stad. Aan de respectabele elfde plek kan nog wel wat worden gesleuteld, als de beleidsmakers wat meer luisteren naar de kritiekpunten van de expats.
''Een belangrijk probleem voor internationale ondernemers zijn toch vaak de hoge kosten van huisvesting", aldus Ellen van Arenthals van Mercer. ''Ook het softdrugsbeleid in Amsterdam is niet voor alle bedrijven en expats een pre. Het wordt soms als té liberaal gezien."
