In zijn poging de Belastingdienst te moderniseren en toekomstbestendig te maken, heeft het management 'risico's geïntroduceerd voor de continuïteit van de dienst'. Dat schrijft de Commissie onderzoek Belastingdienst in haar vandaag gepubliceerde rapport.
In een reactie stelt de verantwoordelijke staatssecretaris Eric Wiebes (VVD) dat de continuïteit van het werk 'geborgd' is. Volgens Wiebes kan de Belastingdienst 'met inzet van de juiste maatregelen haar belangrijke taken ook in de komende jaren goed blijven uitvoeren en tegelijkertijd inzetten op de vernieuwing'.
Risico's
De onderzoekscommissie stelt echter dat de Belastingdienst 'onvoldoende de juiste mensen en middelen in huis heeft om de transitie te voltooien naar inning en toezicht op basis van data-analyse'. Omdat de 'checks and balances' zowel binnen de Belastingdienst als het ministerie van Financiën niet op orde zijn, ziet de commissie risico's voor de toekomst.
Vertrek
De problemen bij de Belastingdienst kwamen volgens de commissie aan het licht op het moment dat aanzienlijk meer medewerkers dan verwacht in 2016 kozen voor een vrijwillige vertrekregeling. Ruim vijfduizend medewerkers besloten de dienst in relatief korte tijd te verlaten. De vertrekregeling heeft tot gevolg dat de uitstroom van medewerkers volgens het rapport 'niet gelijkmatig verloopt en geen gelijke tred houdt met de organisatieontwikkeling'. Kortweg komt het er op neer dat daarmee de continuïteit van een aantal vitale processen binnen de Belastingdienst in gevaar is gekomen.
De 'interne sturing en de beheersing van processen' binnen de Belastingdienst moeten daarom volgens de commissie 'met voorrang worden verbeterd'. Het is daarnaast ook dringend noodzakelijk het toezicht door het departement te versterken.
Volgens de commissie is er nu een 'forse inhaalslag' nodig. De Belastingdienst kampt met verouderde (ict-) systemen en wat het personeelsbeleid betreft dient er eveneens een inhaalslag te komen 'wat betreft professionaliteit en effectiviteit'. De gemiddelde leeftijd van het personeel ligt met 53 jaar ruim zes jaar hoger dan het gemiddelde bij de overheid.
Bikkelhard
Tweede Kamerlid Steven van Weyenberg (D66) is niet blij met de uitkomsten van het rapport: ,,Ik ben heel erg van deze bikkelharde conclusies geschrokken. Wiebes beweerde steeds dat de continuïteit van het werk van de dienst niet in gevaar was. Er zit wel heel veel licht tussen zijn conclusies en die van de commissie. Ik heb vragen ingediend om er dinsdag tijdens het Vragenuur verder met staatssecretaris Wiebes over te praten. Dit wordt ab-so-luut vervolgd.''
,,Dit is waarvoor we hebben gewaarschuwd toen Wiebes begon aan zijn reorganisatieplannen", zegt SP-Kamerlid Farshad Bashir. ,,Hij wilde mensen ontslaan, maar gaf verder weinig informatie over zijn werkwijze. Heel veel mensen wilden vervolgens vertrekken, maar er kwam niks voor terug. Kortom: Wiebes heeft steken laten vallen, dit is een blunderdossier. Hij moet nu heel snel aan de slag om de schade te herstellen. Dit rapport is schokkend, er is weer nieuw bewijs en gedoe. Dat is ontzettend jammer voor mensen bij de Belastingdienst."
,,Dit is waarvoor we hebben gewaarschuwd toen Wiebes begon aan zijn reorganisatieplannen", zegt SP-Kamerlid Farshad Bashir. ,,Hij wilde mensen ontslaan, maar gaf verder weinig informatie over zijn werkwijze. Heel veel mensen wilden vervolgens vertrekken, maar er kwam niks voor terug. Kortom: Wiebes heeft steken laten vallen, dit is een blunderdossier. Hij moet nu heel snel aan de slag om de schade te herstellen. Dit rapport is schokkend, er is weer nieuw bewijs en gedoe. Dat is ontzettend jammer voor mensen bij de Belastingdienst."
Zeer zorgelijk
Volgende week donderdag staat er al een overleg in de Tweede Kamer gepland, maar de SP wil de onderzoekers vooraf nog ondervragen. Ook D66 spreekt van een 'zeer zorgelijk rapport'. ,,De commissie is niet alleen extreem kritisch over de vertrekregeling, maar nu is zelfs het innen van belastingen in gevaar waarmee we militairen en onderwijzers betalen", constateert Steven van Weyenberg. ,,Wiebes zei altijd dat er geen direct gevaar was, maar nu verrijst toch een ander beeld."
Wat betreft D66 moet Wiebes dinsdag al tekst en uitleg komen geven in de Kamer. ,,Ik wil weten of de staatssecretaris hetzelfde gevoel van urgentie heeft als wij om dit op te lossen."
Chaos
CDA-parlementariër Pieter Omtzigt concludeert dat de VVD-bewindspersoon de Belastingdienst na twee jaar 'in chaos lijkt achter te laten'. Het correct innen van belastingen is volgens Omtzigt een kerntaak van de overheid. ,,Hier wordt pijnlijk duidelijk dat de regeling mede door gebrek aan regie van Wiebes uit de hand kon lopen. De goudgerande regeling leidde tot een overschrijding van honderden miljoenen, een boete van de belastingdienst aan zichzelf en het vertrek van veel zeer gekwalificeerd personeel. Daar is een hele hoge prijs voor betaald."
Het CDA heeft om dit onderzoek gevraagd. De fractie wil, net als de SP een hoorzitting met de onderzoekers. Vervolgens moet een uitgebreid debat gevoerd worden met staatssecretaris Wiebes.
Ook Carola Schouten (ChristenUnie) is onaangenaam verrast: ,,We hoorden al geluiden hierover van binnenuit. Nu is ook bevestigd dat er voor inning en controles zeer grote risico's bestaan. Dat is zeer ernstig. Wij willen weten hoe de staatssecretaris dat gaat oplossen. Er moet worden geprobeerd de goede mensen te behouden, die nu weg gaan. Voor het grotere plaatje moet de bewindsman zelf met een plan komen. Dat zal niet makkelijk zijn: het is een grote dienst en een complexe organisatie, maar hartstikke cruciaal. Alles moet daar op orde zijn, om het draagvlak te behouden bij de bevolking."
VVD
Aukje de Vries van de VVD houdt een slag om de arm: ,,Voorop staat natuurlijk dat de continuïteit van het innen van belastinggeld geborgd moet zijn. Daar moet alle inzet op gericht zijn. Het Kabinet heeft mede op verzoek van de Kamer een analyse gemaakt met maatregelen. Het Kabinet geeft aan dat de continuïteit daarmee geborgd is. Ik ga de stukken nu verder bestuderen en daarover hebben we komende week natuurlijk het debat met de staatssecretaris.''
