De zittingen bij de rechter hoeven niet openbaar te zijn. Er kunnen redenen zijn om die besloten te houden en belastingzaken vinden sowieso altijd achter gesloten deuren plaats omdat financiële privacy bij ons het belangrijkste is van alles. De openbaarheid van de zitting mag dus worden beperkt, maar dat geldt niet voor de openbaarheid van de beslissingen van de rechter. Voor rechterlijke uitspraken en vonnissen geldt wel een absolute en ongeclausuleerde verplichting tot het openbaar maken. De plicht om de output van rechters publiek te maken is er voor de rechtsvorming en de zorg voor rechtseenheid, om te voorkomen dat er geheime uitspraken en vonnissen zijn maar ook en vooral om de rechterlijke macht te controleren.
Aan die verplichting houdt de rechtspraak zich niet, zelfs niet een heel klein beetje. Van de belastingzaken bij de Rechtbanken wordt nog geen 10% gepubliceerd op internet en van de zaken bij Gerechtshoven nog geen 40%. Van alle afgedane zaken over alle rechtsgebieden heen wordt niet eens 5% op www.rechtspraak.nl voor publicatie vrijgegeven. Wat ons ter kennis komt, is dus maar het topje van de ijsberg. De rest blijft onder de oppervlakte en is alleen toegankelijk voor de overheid en de rechters zelf.
Veel rechters verzetten zich tegen integrale publicatie, omdat zaken moeten worden geanonimiseerd wat verspilling van belastinggeld zou zijn en het zou over zaken gaan waar mensen niet op zitten te wachten. Toch komt het meer dan eens voor dat we worden verrast door rechtspraak die eerder steeds buiten beeld is gebleven, terwijl er toch echt geen reële praktische belemmeringen zijn om alle rechterlijke uitspraken elektronisch beschikbaar te stellen. Internet en automatisering bieden juist alle mogelijkheden zaken wereldkundig te maken en snel en eenvoudig te anonimiseren.
Vooral voor de fiscale praktijk is het nodig dat uitspraken van belastingrechters integraal in geanonimiseerde vorm worden gepubliceerd. Alle rechterlijke uitspraken waarbij de Belastingdienst partij is geweest, moeten via internet beschikbaar zijn, en niet alleen een door de overheid (rechterlijke macht) gemaakte selectie. In de eerste plaats omdat burgers, bedrijven, fiscalisten en media in het kader van hun taak van publieke controleur hun toezicht niet hoeven te beperken tot de uitspraken die de rechterlijke macht – die nu juist moet worden gecontroleerd – ter controle heeft aangeboden. In de tweede plaats om een betere balans te krijgen ten opzichte van de veel machtigere Belastingdienst die altijd beschikt over alle uitspraken die door belastingrechters zijn gedaan omdat de belastinginspecteur nu eenmaal altijd procespartij is in een fiscale procedure bij Rechtbank, Gerechtshof en Hoge Raad. De Belastingdienst kan in die positie een uitspraak boven tafel toveren die in zijn kraam te pas komt, en een vonnis dat niet in zijn straatje past, in de la laten liggen. Er blijven zo veel te veel “publieke werken” onder de radar.
