Van het geld dat wel is uitgegeven, is het overgrote deel gegaan naar de vertrekregeling die onderdeel was van de hervorming. Die vertrekregeling was zo populair, dat er veel meer medewerkers gebruik van maakten, dan de bedoeling was. De dienst moest zich zelfs een miljoenenboete opleggen vanwege het laten vertrekken van ruim 5.000 medewerkers.
Van de projecten die bij dit plan, de zogeheten Investeringsagenda, hoorden, is 60 procent geannuleerd of vertraagd, meldt de Algemene Rekenkamer. Deze onafhankelijke instantie controleert of overheidsgeld wel efficiënt wordt uitgegeven.
Vanaf 2027 pas meer inkomsten dan uitgaven
Het doel van de Investeringsagenda is dat de Belastingdienst beter gaat controleren of bedrijven en burgers wel netjes al hun belasting betalen, maar dat dit minder geld kost. Om dat te bereiken moet onder meer de ict vernieuwd worden. Maar die hervormingen worden volgens de Rekenkamer niet volgens de oorspronkelijke planning in 2024 gehaald. Alle investeringen zullen pas vanaf 2027 geld opleveren, schrijft de Rekenkamer.
Verder is de Rekenkamer zeer kritisch op hoe de fiscus zelf bijhoudt hoe de reorganisatie financieel verloopt. Het kostte de Rekenkamer moeite om gegevens boven water te krijgen, omdat dit niet apart wordt bijgehouden. "Zorgelijk dat je met zulke bedragen niet met één druk op knop kunt laten zien wat je met geld hebt gedaan", zegt Rekenkamerlid Francine Giskes.
Veel minder uitgegeven dan beschikbaar was
In totaal trekt het ministerie van Financiën tot en met 2024 2,3 miljard euro uit voor de hervormingen en het nieuwe kabinet maakt ook nog eens 500 miljoen euro vrij voor de plannen. Maar in 2015, 2016 en in de eerste vijf maanden van dit jaar is er veel minder geld uitgegeven dan dat er voor was begroot.
Dit jaar werd 10 miljoen uitgegeven aan projecten zoals het verbeteren van de verouderde ICT, er was 50 miljoen beschikbaar, zo bleek uit een brief die demissionair staatssecretaris Eric Wiebes maandagavond naar de Tweede Kamer stuurde. Dat komt onder meer omdat Wiebes heeft besloten om het oorspronkelijke plan te herzien nadat er veel meer medewerkers vertrokken dan de bedoeling was. Deze herijking, die op Prinsjesdag door Wiebes werd aangekondigd, moet volgens de Rekenkamer nog verder uitgewerkt worden.
Nieuwe belastingmaatregelen goed checken
De Rekenkamer kijkt ook alvast met een schuin oog naar het nieuwe kabinetsbeleid, waarin veel veranderingen op fiscaal gebied zijn aangekondigd, zoals het invoeren van een vlaktaks, het verder afbouwen van de hypotheekrenteaftrek en het verhogen van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent.
Dat laatste is niet zo ingewikkeld om in te voeren, zegt de Rekenkamer. Maar bij andere maatregelen adviseert zij de Tweede Kamer goed te laten checken of het wel uitvoerbaar is.
Wiebes: 'Steun in de rug'
In een reactie laat Wiebes onder meer weten dat hij prioriteit gaat geven aan het bijhouden van de uitgaven en de bereikte besparingen van de reorganisatie. "Ik ervaar uw rapportage als steun in de rug", zo schrijft Wiebes met de belofte de uitkomsten van het onderzoek ter harte te nemen.
"Snoeiharde conclusies", twittert Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA). Hij wil een hoorzitting met de onderzoekers van de Rekenkamer 'om te begrijpen hoe diep de problemen zijn, die de volgende regering zal moeten oplossen'. Hij wil dat er snel een planning komt met afrekenbare doelstellingen.
"Wat ik al vreesde na het debat in het najaar, waar ik na doorvragen erachter kwam dat bijna al het geld was uitgegeven aan gouden handdrukken, is helaas uitgekomen: er zijn nauwelijks projecten van de grond gekomen bij de belastingdienst", laat hij RTL Z weten.
