Volgens het woensdag in hoofdlijnen gepresenteerde coalitieakkoord zal het nieuwe kabinet volgend jaar €7,4 miljard meer uitgeven dan de huidige begroting. Tegelijkertijd moet de rijksbegroting structureel met €4,7 miljard krimpen. Een doorrekening van de plannen met betrekking tot het begrotingstekort, economische groei of koopkracht ontbreekt, zowel van het Centraal Planbureau als het ministerie van Financiën.
De coalitiepartijen hebben afgesproken dat het begrotingstekort gedurende de kabinetsperiode maximaal 2,8% van het bruto binnenlands product (bbp) mag bedragen en dat de staatsschuld onder de 60% van het bbp blijft. Dit blijft binnen de Europese grenzen, hoewel het streven is om niet op 3% tekort te sturen. Landen dienen te streven naar een begrotingsevenwicht.
‘Hoop, lef en trots’
Het hoofdlijnenakkoord, getiteld ‘Hoop, lef en trots’, mist op diverse punten concreetheid, vooral op economisch vlak. Er is weinig detail over de economische plannen van de nieuwe coalitie, en het nieuwe pensioenstelsel wordt in het geheel niet genoemd. Op de laatste dag van de formatie botsten de partijen nog over dit onderwerp: NSC wilde aanpassingen, terwijl de VVD zich hiertegen verzette.
Begrotingsmaatregelen
Het coalitieakkoord stelt een aantal maatregelen voor, gericht op lastenverlichting en bestaanszekerheid. De verlaging van het verplichte eigen risico in de zorgverzekering van €385 naar €165 per 2027 is een belangrijke maatregel. Dit kost jaarlijks €5 miljard. Daarnaast is er een lastenverlichting van €2 miljard voor de middeninkomens. Hier is een voorkeur voor de invoering van een derde schijf in de inkomstenbelasting. Dit wordt als zichtbaarder beschouwd dan aanpassingen in de algemene heffings- of arbeidskorting. De partijen willen dit onder andere financieren door te bezuinigen op het ambtenarenapparaat en de Europese Unie. Dat zou gezamenlijk €3,2 miljard op moeten leveren. Hoe deze bezuinigingen precies vormgegeven zullen worden, is nog niet duidelijk.
Fiscale hervormingen
Voor bedrijven worden enkele lastenverzwaringen die sinds Prinsjesdag zijn aangekondigd in het coalitieakkoord deels teruggedraaid. De vrijstelling van dividendbelasting bij de inkoop van eigen aandelen door beursgenoteerde bedrijven blijft bestaan. Dit kost de schatkist 800 miljoen. De mkb-winstvrijstelling wordt hersteld naar 12,03%. Daarnaast wordt €300 miljoen gereserveerd voor verlaging van het belastingtarief in box 2 en box 3, na eerdere forse verhogingen. Het lot van de versobering van de expatregeling blijft onduidelijk, hoewel een herziening van de extraterritoriale kostenregeling voor buitenlandse werknemers wordt overwogen. Ook willen de partijen de accijnzen op brandstof in 2025 bevriezen, wat €1,25 miljard kost.
Concurrentiepositie en klimaatbeleid
Het akkoord benadrukt dat Nederland moet behoren tot de top 5 van landen met een sterke concurrentiepositie. InvestNL krijgt een extra budget van €1 miljard verspreid over drie jaar, terwijl het Nationaal Groeifonds wordt uitgefaseerd en het Klimaatfonds grotendeels intact blijft met een verlaging van €1,2 miljard. Het klimaatbeleid van het vorige kabinet wordt grotendeels voortgezet, met nadruk op de bouw van windmolens op zee en vier nieuwe kerncentrales. De salderingsregeling voor zonnepanelen wordt afgeschaft vanaf 2027, wat structureel €720 miljoen oplevert.
Defensie en btw-verhogingen
De defensie-uitgaven worden structureel met €2,4 miljard verhoogd om aan de Navo-norm van 2% van het bbp te voldoen. Een bezuinigingsmaatregel is de verhoging van het lage btw-tarief voor hotelovernachtingen en culturele goederen en diensten van 9% naar 21%, wat €2,1 miljard per jaar moet opleveren. Voor campings, bioscopen en dagrecreatie geldt een uitzondering.
Nieuwe mininstersploeg
De partijen verwachten ongeveer vier weken nodig te hebben om de ministersploeg samen te stellen, terwijl het uitwerken van het hoofdlijnenakkoord en de begroting voor volgend jaar de hele zomer in beslag kan nemen.
